Pierwsze półrocze 2023 roku zamknęło się 20-proc. zwyżkami cen w sklepach

Analiza przeszło 461 tys. cen detalicznych z całego I półrocza 2023 roku wykazała, że codzienne zakupy Polaków zdrożały średnio o 20,3% rdr. Same art. spożywcze i napoje bezalkoholowe podrożały przeciętnie o 20% rdr. Dwucyfrowe wzrosty odnotowało 16 z 17 monitorowanych kategorii. Na froncie drożyzny znalazły się warzywa – 32,4% rdr. W piątce najbardziej drożejących grup towarów mamy też karmy dla zwierząt – 31,6%, chemię gospodarczą – 27,8%, dodatki spożywcze – 24,4%, a także nabiał – 24,2%. W pierwszej dziesiątce widać ponadto pieczywo – 22,8%, produkty sypkie – 22,6%, art. dla dzieci – 21,8%, wędliny – 19,9%, jak również napoje – 19,2%. Zestawienie zamykają art. tłuszczowe z jednocyfrowym wzrostem – o 3,9% rdr. Tuż przed nimi są używki i owoce – 12,6% i 13,7% rdr.

Analiza przeszło 461 tys. cen detalicznych z całego I półrocza 2023 roku wykazała, że codzienne zakupy Polaków zdrożały średnio o 20,3% rdr. Same art. spożywcze i napoje bezalkoholowe podrożały przeciętnie o 20% rdr. Dwucyfrowe wzrosty odnotowało 16 z 17 monitorowanych kategorii. Na froncie drożyzny znalazły się warzywa – 32,4% rdr. W piątce najbardziej drożejących grup towarów mamy też karmy dla zwierząt – 31,6%, chemię gospodarczą – 27,8%, dodatki spożywcze – 24,4%, a także nabiał – 24,2%. W pierwszej dziesiątce widać ponadto pieczywo – 22,8%, produkty sypkie – 22,6%, art. dla dzieci – 21,8%, wędliny – 19,9%, jak również napoje – 19,2%. Zestawienie zamykają art. tłuszczowe z jednocyfrowym wzrostem – o 3,9% rdr. Tuż przed nimi są używki i owoce – 12,6% i 13,7% rdr.

Jak wykazał najnowszy raport UCE RESEARCH i Uczelni WSB Merito pt. „INDEKS CEN W SKLEPACH DETALICZNYCH”, w I półroczu br. żywność i napoje bezalkoholowe w sklepach zdrożały rdr. średnio o 20%. – Ten wynik jest spójny z danymi o inflacji konsumenckiej CPI, mierzonej według metodologii GUS. Od stycznia do czerwca 2023 roku w kategorii żywność i napoje bezalkoholowe odnotowano najwyższe wzrosty cen. Mimo spadku wartości wskaźnika inflacji dla całego koszyka dóbr i usług do 11,5%, w czerwcu br. podwyżki w tej kluczowej dla konsumentów kategorii wyniosły 17,8%, a w lutym i marcu aż 24% – komentuje dr Edyta Wojtyla z Uniwersytetu WSB Merito Poznań.

Autorzy raportu twierdzą, że taki stan rzeczy jest uwarunkowany utrzymującym się wysokim popytem krajowym na żywność i konsekwencjami ogólnego wzrostu cen z 2022 roku. – Producenci i handlowcy, działając w warunkach niepewnego otoczenia ekonomicznego, utrzymują wysokie marże w celu maksymalizowania i utrzymania zysków, które mogą zapewnić im przetrwanie w przypadku przyszłych zawirowań, wynikających ze spowolnienia gospodarczego czy spadku popytu globalnego. Mimo ogólnej obniżki cen surowców rolnych i postępującego procesu dezinflacji po stronie kosztów produkcji, nadal mamy do czynienia z niestabilnym rynkiem żywności i pojawiającymi się ograniczeniami produkcyjnymi, takimi jak warunki pogodowe czy zmiany w polityce rolnej i handlowej – dodaje ekspertka.

Biorąc pod uwagę wszystkie analizowane kategorie (w tym chemię gospodarczą, używki, art. dla dzieci, karmy dla zwierząt i środki higieny osobistej), widać, że ogólnie ceny w sklepach wzrosły o 20,3% rdr. To tylko nieco więcej niż sama żywność i napoje. – W warunkach wysokiej inflacji we wszystkich kategoriach towarów i usług rośnie popyt na dobra pierwszego rzędu. Ten mechanizm rynkowy wpływa na utrzymującą się wysoką dynamikę wzrostu cen – wyjaśnia dr Wojtyla.

Jak stwierdza dr Anna Semmerling z Uniwersytetu WSB Merito Gdańsk, do przyczyn wysokich cen w pierwszym półroczu br. roku należy nadal zaliczyć konsekwencje wzrostu cen czynników produkcji. – Dodatkowo ostra zima wpłynęła na koszty zakupu warzyw i owoców. Z kolei problemy ze zbożem znalazły odzwierciedlenie w cenach wielu produktów od pieczywa po karmy dla zwierząt – tłumaczy ekspertka.

Według raportów z ostatnich 2-3 miesięcy, dynamika wzrostu cen rdr. maleje. Jednak ogólny wynik z całego I półrocza jest wciąż wysoki. – Dynamika podwyżek rdr. w każdym kolejnym kwartale powinna hamować. Ale przy wysokim poziomie inflacji musimy przygotować się na długi proces powrotu tego wskaźnika do optymalnego poziomu poniżej 5%. Przewiduję, że do końca roku ceny w sklepach nadal będą rosły w dwucyfrowym tempie. O inflacji jednocyfrowej mówi się dopiero w kontekście początku kolejnego roku, ale to również na razie bardzo optymistyczne prognozy – podkreśla dr Semmerling.

Jak informują analitycy z UCE RESEARCH, na 17 monitorowanych kategorii 16 zanotowało dwucyfrowe wzrosty – od 12,6% do 32,4% rdr. Wyjątkiem były art. tłuszczowe, które zdrożały o 3,9% rdr. Widać zatem, że trend wzrostowy w skali półrocza, poza jedną kategorią, dalej mocno się trzyma.

– Produkty tłuszczowe odnotowały niższą dynamikę głównie z powodu nadmiernych zapasów, a są to produkty o określonej dacie przydatności do spożycia. Analiza wewnętrznej struktury cen tłuszczów pokazuje, że na ostateczny wynik mocno wpłynęły spadki cen oleju i masła – zauważa ekspertka z Uniwersytetu WSB Merito Gdańsk.

Z zebranych danych wynika, że na froncie drożyzny w I półroczu br. znalazły się warzywa ze średnim wzrostem o 32,4% rdr. – Ta kategoria w I kwartale br. bardzo mocno zdrożała. Jednak skok cen był już zapowiadany w styczniu. Wynikało to głównie z ograniczonej produkcji zimowej, również w takich krajach, jak Hiszpania czy państwa afrykańskie – opisuje dr Anna Semmerling.

Na drugim miejscu w rankingu znalazły się karmy dla zwierząt ze średnim wzrostem o 31,6% rdr. – Te produkty kumulują w sobie kilka czynników związanych z dynamicznie rosnącymi cenami, jak np. zawirowania na rynku zboża i wysokie ceny nawozów oraz koszty energochłonnej produkcji. Dodatkowo jest to kategoria, na której opiekunowie zwierząt nie chcą oszczędzać, co w pewnym sensie umożliwia utrzymywanie wysokich cen – podkreśla dr Semmerling. 

Trzecią pozycję w zestawieniu drożyzny zajmuje chemia gospodarcza – wzrost o 27,8% rdr. – Ta kategoria w ostatnim roku znacząco podrożała. Głównym powodem były cały czas rosnące koszty produkcji, a pośrednio – ceny surowców i odczynników chemicznych. Obecnie nic nie wskazuje na to, aby w kolejnych miesiącach tego typu produkty miały notować wysokie podwyżki. Należy jednak mieć świadomość tego, że dzisiejsze ceny, a przede wszystkim ich zmiany, nie zawsze mają umocowanie w rzeczywistej sytuacji gospodarczej – przekonuje ekspertka z Uniwersytetu WSB Merito Gdańsk.

Czwarte są dodatki spożywcze (ketchupy, majonezy, musztardy itp.) ze średnim wzrostem rdr. na poziomie 24,4%. – Ceny tych produktów w sposób znaczący wzrosły w maju br. To wynika z faktu, że przez blisko rok nie ulegały drastycznej zmianie, jednak ich wytwórcy, tak jak wszyscy, ponoszą wyższe koszty produkcji. W końcu oni również musieli podjąć decyzję o podniesieniu cen swoich wyrobów – uważa dr Semmerling.

Czołową piątkę (TOP5) zamyka nabiał ze średnim wzrostem na poziomie 24,2% rdr. A w pierwszej dziesiątce najbardziej drożejących rdr. kategorii widać ponadto pieczywo – 22,8%, produkty sypkie – 22,6%, art. dla dzieci – 21,8%, wędliny – 19,9%, a także napoje – 19,2%. Z kolei zaraz za TOP10 mamy słodycze i desery – 17,2% rdr. Dalej są ryby i środki higieny osobistej – po 14,9% rdr. I prawie pod koniec rankingu jest mięso – 14,5% rdr.

– Każdej kategorii należy przyjrzeć się oddzielnie. I tak np. w przypadku mięsa cały czas zachodzą zmiany. Jeśli jeden jego rodzaj znacznie drożeje, to inne wolniej idą w górę. Nadal jednak w kategorii mięsa odnotowuje się wzrosty na poziomie 20-30% rdr. To jest bardzo wysoki poziom, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że podstawa ceny w roku 2023 już jest o wiele procent wyższa w porównaniu do roku poprzedniego. Z kolei słodycze i desery to produkty, z których łatwiej i szybciej zrezygnować przy ograniczonej konsumpcji i wprowadzaniu oszczędności. To może dawać matematyczną średnią niższą niż w miesiącach poprzednich – wnioskuje dr Semmerling.

Zestawienie zamykają ww. artykuły tłuszczowe ze wzrostem o 3,9% rdr. Przed nimi są jeszcze używki i owoce – odpowiednio 12,6% rdr. i 13,7% rdr.

– Ceny owoców w kolejnym kwartale najprawdopodobniej wzrosną, gdyż skończy się sezon na krajowe towary. Tym samym będziemy kupować owoce importowane, które są droższe z uwagi na duże koszty transportu. Natomiast używki nie notują wysokiej dynamiki wzrostu cen. To najprawdopodobniej wynika z faktu, że wiele osób zrezygnowałoby z ich zakupu, przynajmniej w oficjalnych sklepach. Z kolei środki higieny osobistej w ostatnim roku podrożały tak mocno, że konsumenci zaczęli kupować tańsze produkty lub poszukiwać substytutów. To wpływa na obniżenie popytu, a tym samym nie pozwala na drastyczne podnoszenie cen – objaśnia ekspertka z Uniwersytetu WSB Merito Gdańsk.

Dr Edyta Wojtyla przewiduje, że zmiany cen we wszystkich wymienionych kategoriach produktów będą uwarunkowane preferencjami i możliwościami zakupowymi konsumentów. Ich decyzje są zależne w głównej mierze od stopnia realizacji potrzeb i możliwości finansowych. Inne czynniki to m.in. dostępność substytutów i elastyczność cenowa danego dobra. – Cena, w przypadku której klienci nie zrezygnują z zakupu danego produktu, ze względu na malejące realne dochody, utrzyma się na poziomie gwarantującym sprzedaż i nawet minimalny zysk dla sprzedawcy – podsumowuje ekspertka z Uniwersytetu WSB Merito Poznań.

Opis metody badawczej:

Dane pochodzą z cyklicznego raportu pt. „INDEKS CEN W SKLEPACH DETALICZNYCH” (powstającego co miesiąc od blisko 6 lat), autorstwa UCE RESEARCH i Uczelni WSB Merito (dawniej Wyższych Szkół Bankowych). Analiza pokazuje średnią wartość cenową, notowaną rok do roku. W najnowszej odsłonie porównano wyniki z I półrocza 2023 r. i tego samego okresu z 2022 r. Dotyczyło to 17 kategorii i ponad 100 najczęściej wybieranych przez konsumentów produktów codziennego użytku. Łącznie zestawiono ze sobą przeszło 461,4 tys. cen detalicznych ze sklepów należących do 63 sieci handlowych. Badaniem objęto wszystkie na rynku dyskonty, hipermarkety, supermarkety, sieci convenience oraz cash&carry docierające ze swoją ofertą do większości konsumentów w Polsce.

Uwaga! Autorzy badania zastrzegają, że powyższa analiza nie może być traktowana jako pomiar wzrostu lub spadku ogólnego poziomu inflacji.

Masz pytania do ww. publikacji?

Skontaktuj się z nami: strefa.wiedzy@uce-pl.com